Düz kirişli radye temel sistemi, kiriş döşeme sistemlerinin tersi şeklinde yapılan radye temel sistemidir. Yani kirişlerin binanın üst katlarına doğru yöneldiği bir radye temel sistemidir. Ters kirişli radye temel sistemi, normal bir kiriş levhasına benzer şekilde yapılır. Doğal olarak, kirişler binanın dayandığı zemini işaret ediyor.
Bodrumlu bir binada farklı tipte radye temel çeşitleri uygulamaları yapılabilmektedir. Temel düz yapılırsa, kiriş ile temel levhası arasında hala bir yükseklik farkı vardır. Bu nedenle bodrum katındaki dairenin kullanılmasına izin verilmemektedir. Düz bir çalışma alanı istendiğinde cüruf vb. Soketin alt kısmının üst kısmı yaklaşık 10 cm altından çıkarılmalıdır. Doldurduktan sonra zemin inşaatına geçilir. Aynı yapı temeli altında zemin farklı özelliklere sahiptir. Bu farklılıklar göz önünde bulundurularak donatının hesaplanması gerekmektedir. Bu nedenle temel hesapları takiben fazla donatıların çıkıştan çıkarılması uygun olacaktır. Bu durumda, kirişsiz döşemede alt döşemenin farklı bölümlerinde aşırı varyasyon varsa, kirişsiz döşemede temelin donatı mukavemetini artırmak yeterli değildir.
Radye temel çeşitleri özelinde bu gibi durumlarda temele daha fazla rijitlik kazandıran kirişlerin eklenmesiyle kirişli radye temel sistemi ortaya çıkar. İzole kirişli radye temeller, kirişsiz döşeme temellere göre daha fazla moment etkisine dayanabilir. Temel döşemesi üzerindeki etkiyi azaltmak için döşeme üzerindeki destek kolonları kirişlerle birbirine bağlanmıştır. Düz kirişlere sahip bu radye temel sistemi, adeta ters çevrilmiş bir kiriş gibidir. Bu sistem kesit etkileri açısından uygun iken, beton ve kalıp maliyetleri açısından her zaman uygun olmayabilir. Ayrıca bodrum kat kullanılırken kirişler daire bodrum katını rahatsız ettiği için kullanım sırasında sorunlar yaşanabilmektedir.
Radye temel çeşitleri açısından bu nedenle, temelin üst yüzeyi, yani alt toprak düz kullanılabilir bir alan olduğunda, dolgu yapıldıktan sonra, temel tabanın yaklaşık 10 cm altında cüruf oluştuğundan, zeminin toprak üstü olması burada uygulanır. Genel olarak kirişlerinde taban basıncının lineer veya düzgün dağıldığı varsayılır ve buna göre hesaplamalar yapılır. Kirişler arasındaki temel levhaları döşeme levhası olarak sayılır. Bu katların kirişlerine etki edecek yükler bulunur ve kirişlerin taşıyacağı momentler ve kesme kuvvetleri bulunur.
Burada yapılacak hesaplama için kesin bir yöntem olmamakla birlikte, genel olarak kiriş, kolon konumlarında mesnetlenmiş sürekli bir kiriş olarak hesaplanır. Yani çözülecek radye temel, ters çevrilmiş kiriş levhadır. Ancak burada, derin temellerde temel basınçtaki kenar basıncı ortalama basıncı iki katına çıkarması ve orta kısımlarda minimuma inmesi kabul edilebilir. Ancak ortalama bir temel basınç dağılımı seçilir ve buna göre hesaplamalar yapılır.
Radye Temel Çeşitleri Nelerdir
Ters makas merteklerde taban tabakasının kendisi düz ve kullanımı kolay bir yüzey oluşturur. Ancak ters kirişli radye temel çeşitleri uygulamasında kalıp kaybı çok fazladır, bodrum kullanılacaksa ters kiriş, ters mantar veya kirişsiz uygulama uygundur. Ters kirişli mertek uygulamasında yukarıda belirttiğimiz gibi kalıp kaybını, kirişlerin yerleştirileceği temel döşemesinde boşlukları ve kaymayı önlemek için eğimli beton dökülmelidir. Düşük doz ve kalıp olarak kullanın. Ters kirişli merteklerde döşeme donatısının kirişin boyuna donatısının altında olması gerektiği unutulmamalıdır. Temelin rijitliğinin artırılması gereken durumlarda kiriş yüksekliği artacaktır. Ancak kirişin yüksekliği 90 cm’yi geçerse kirişte burulma etkisi oluşacaktır. Bunu önlemek için kirişler üstte birbirine bağlanmalıdır. Sistemin statik çözümü ile ilgili olarak, elastik bir temel üzerine oturan sürekli bir kiriş önerilmiştir. Zeminin elastik özellikleri, sonsuz yakın elastik desteklerle temsil edilir. Kesit etkileri hesaplandıktan sonra elde edilen momente göre kiriş ve döşeme elemanları için betonarme kesit hesabı bilinen yöntemlerden herhangi biri ile yapılabilir. İlgili Link: Grobeton
Kirişsiz radye temel çeşitleri, en basit temel türüdür. Zemin tipine benzer olan bu temel türü, alt zeminde farklı bir değişiklik gözlenmediği takdirde uygulanacak bir sistemdir. Duvarların altında kiriş yoktur ve merteklerde kolonlar kirişsizdir. Yükü temele ileten sistemler doğrudan radye temel döşemesi üzerine oturmaktadır. Bu durumda levhanın kalınlığı yukarıdan gelen yapısal yüke bağlı olarak değişir. Küçük ve az katlı binaların temellerinde kirişsiz mertekler kullanılmaktadır. TS 500’e göre döşeme ve kirişlerden oluşan temelin hesabı döşemenin elastik zemin üzerinde olduğu teorisine göre yapılmalıdır.
Radye temel çeşitleri özelinde zeminin esnekliği göz önüne alındığında, sonsuz kapalı yaylara sahip bir destek plakası çözümü önerilebilir. Kirişsiz temel kesitinin hesaplanması için öncelikle her iki yön kolon ve orta şeritler şeklinde ayrılır. En kötü durumda bu bantlara etkiyen yanal ve boyuna yükler altında sistemin eğilme momenti belirlenir. Bu momentler belirlendikten sonra sistem kirişsiz bir döşeme gibi ele alınabilir ve bir çözüm bulunabilir. Ancak kolon etrafındaki zımbalama yüklerinin etkisi dikkate alınırken çok dikkatli olunmalıdır. İlgili Link: Membran
